11 juli meer dan symboliek

Op 11 juli vieren we de Vlaamse feestdag. Niet zomaar een vlag op een gebouw of in de open lucht, maar een moment om stil te staan bij waar we als Vlamingen voor staan: verantwoordelijkheid, gemeenschapszin én de wil om zelf ons lot te bepalen.

Voor velen van ons begon die overtuiging niet gisteren. Artikel 1 van de statuten van de N-VA – “De N-VA streeft naar een democratische, zelfstandige Vlaamse republiek” – bouwt verder op het streven van de Volksunie: autonomie, niet uit rancune, maar uit verantwoordelijkheidsgevoel. Dat laatste gevoel kenden de beleidsmakers onder de taalgrens niet. Vadertje Staat zorgde toch voor alles. De belastingbetaler zorgde voor alles. Toch? En zo heeft Wallonië decennialang de boel de boel gelaten, met als gevolg meerdere generaties werklozen; in realiteit van grootvader tot kleinzoon. Zelfs achterkleinzoon. En nu keert het tij. 

Vanaf januari volgend jaar gaan bijna 200.000 werklozen hun uitkering verliezen. De Arizona-regering besliste namelijk de werkloosheidsuitkering in de tijd te beperken tot maximaal twee jaar. Die trapsgewijze afbouw van het systeem kan op grote steun van de Vlamingen rekenen; volgens een peiling van De Morgen was dat zelfs 73%. De boodschap is duidelijk: een sociaal vangnet is nodig, maar het mag geen permanente oplossing worden. Maar de hardnekkige beroeps-doppers gaan zich waarschijnlijk van de ene uitkering naar de andere verplaatsen. En die verplaatsing zorgt weer voor extra druk op de lokale besturen en de OCMW’s. Daar worden de zogenaamde “leeflonen” uitbetaald en de dossiers van de ontvangers beheerd.

In het royale sociaal systeem dat België kent, heeft de werkloosheidsuitkering een duidelijke bedoeling: mensen tijdelijk ondersteunen wanneer ze onverwacht zonder werk vallen. Het is bedoeld als een vangnet. Een stevig en noodzakelijk net, waar mensen kunnen rekenen op tijdelijke financiële steun. Wat het niet hoort te zijn, is een hangmat: comfortabel, eindeloos beschikbaar en uitnodigend om in te blijven liggen.

Maar precies daar wringt het. Het debat over werkloosheidsuitkeringen in België lijkt vaak muurvast te lopen tussen twee ideologische kampen. Links versus rechts: het eeuwige ideologische steekspel. Links benadrukt terecht de noodzaak van solidariteit en bescherming van de zwaksten. Niemand mag kopje-onder-gaan in een samenleving die zichzelf rechtvaardig noemt. Maar rechtse stemmen stellen zich – ook terecht - vragen bij de duur en vrijblijvendheid van bepaalde uitkeringen: hoe lang mag iemand steunen op collectieve middelen zonder enige tegenprestatie?

Dat is geen harde of onmenselijke vraag, maar een noodzakelijke. Het is een oproep tot evenwicht. Want solidariteit is waardevol, maar geen synoniem voor passiviteit en geen excuus voor stilstand. En al zeker geen vrijbrief voor luiheid. Als een uitkering een tijdelijk vangnet wordt dat men permanent blijft gebruiken, dan bezwijkt het systeem onder zijn eigen gewicht. En nog belangrijker: dan verandert de betekenis van werk — van een recht én plicht — in een vrijblijvende keuze-optie.

Er is moed nodig om de grenzen van solidariteit te bewaken zonder ze af te breken. Een rechtvaardige samenleving investeert in opleiding, heroriëntatie, mentale en fysieke ondersteuning bij de zoektocht naar werk. Maar ze durft ook te zeggen: deze hulp is er om jou vooruit te helpen, niet om stilstand te verankeren. Hulp moet mensen vooruitduwen en niet afhankelijk maken. Pas dan blijft het vangnet sterk genoeg voor wie het écht nodig heeft. Alleen door een einde te maken aan luiheid en het eindeloos faciliteren van hardnekkige beroeps-doppers, houden we ons sociaal systeem leefbaar en rechtvaardig. Wie niet werkt, moet ook niet blijven ontvangen; dat is de enige weg naar duurzame sociale zekerheid voor iedereen.